Zit er sleet op het schrijfmechaniekje van Amélie Nothomb? Nee, niet echt. Integendeel zelfs: vorig jaar viel de verzamelde Franse literaire wereld haast in katzwijm voor haar roman Dorst. Daarin verbeeldde de Belgische diva zich hoe het voelde om als Jezus aan het kruis te bungelen. Met de gewaagde monologue intérieur van een hoogst menselijke Jezus Christus die zijn misstappen overdenkt, greep Nothomb net naast de Prix Goncourt. Het werd een van haar grootste successen van de laatste jaren, al leverde het wel veel haatmail van in hun kuif gepikte katholieken op.

Maar la dame au chapeau laat zich niet uit haar schrijflood slaan. Zelden valt haar inspiratieader droog. "Het is miraculeus, ik weet het. Ik ben erg vruchtbaar en voortdurend zwanger van mijn volgende boek", zo vertelde ze het ooit in deze krant. Even onverstoorbaar als een metronoom komt ze nu aandraven met Luchtschepen. Daar ontdekken we een Nothomb die met veel animo haar liefde voor klassieke literatuur uitvent.

Haar 29ste roman lees je alweer in een vloek en een zucht uit, want aan kanjers heeft Nothomb een broertje dood. Bovendien grijpt ze naar het genre van het wreedaardige sprookje terug, waar ze al zoveel gensters mee sloeg. Daarbovenop heeft Luchtschepen autobiografische humus: het behoort tot de categorie romans waarin Nothomb kwistiger is met haar zielenroerselen en put uit haar Brusselse jaren, toen ze repetitor was.

Vanaf de eerste pagina's drukt Nothomb flink het gaspedaal in, met snedige dialogen die als pingpongballetjes over en weer kaatsen. Ja, dit boek is een langgerekt, knisperend verbaal steekspel, geknipt om te floreren op een theaterscène.

In Luchtschepen introduceert ze Ange d'Aulnoy, een 19-jarige Belgische studente filologie die in Brussel kamers deelt met de opdringerige Donate, die haar voortdurend betuttelt. Tot Ange het lucratieve aanbod krijgt om les te geven aan Pie Roussaire, een 16-jarige middelbare scholier van rijke afkomst. De nogal eigengereide jongen is dyslectisch. Maar Ange kiest voor de grote middelen: ze bombardeert de puber met wereldliteratuur - al gruwt hij ervan. Het rood en het zwart van Stendhal, de Ilias, De gedaanteverwisseling van Kafka.... Het wonder geschiedt: Pie is niet enkel genezen van zijn letterblindheid maar blijkt een uitstekend analist van meesterwerken.

Doorkijkspiegel

Daar blijft het niet bij. Algauw wordt Ange door het excentrieke gezin, dat zonet van de Kaaimaneilanden in Brussel is neergestreken, in een houdgreep genomen. De autoritaire vader bespioneert lerares en leerling via een doorkijkspiegel. Pies moeder is dan weer een wereldvreemde verzamelaarster van virtueel porselein, 'een domme gans', volgens Pie. 'Ik was acht toen ik begreep dat ze achterlijk was. Ik was twaalf toen ik erachter kwam dat mijn vader een klootzak was.'

Steeds meer klampt Pie zich aan Ange vast, 'als noodoplossing voor alle problemen' in zijn leven. En hoe zal hij 'zijn opgekropte razernij' ventileren? Het verbaast niet dat hij verliefd op haar wordt. Net als Anges docent vergelijkende mythologie overigens, waar ze laconiek op reageert. 'Niet dat ik mijn best niet had gedaan, maar het was nu eenmaal zo dat de twee mannen die er voor mij toe deden zestien en vijftig jaar oud waren', constateert Ange.

Luchtschepen wordt aangekondigd als de 'Brusselse' roman van Nothomb. Dat valt wat tegen. Goed, Ange slentert met Pie door het Zoniënwoud en bezoekt de Zuidfoor en het Legermuseum, waar hij zijn passie voor zeppelins kan botvieren. Toch houdt Nothomb de decortekening summier. Ook onderweg wordt er vooral gekissebist over literatuur. 'Heel mooie boeken lezen is bijvoorbeeld een uitstekende voorbereiding op een avontuurlijk leven', prent Ange in het hoofd van Pie. Is het tenslotte geen parallelle wereld, duizend maal interessanter dan de werkelijkheid? Tot Ange pijnlijk beseft dat ze Pie ook de literaire grondslagen voor sinistere daden aanreikt - want zeg nu zelf, er wordt nogal wat afgemoord in de Ilias en de Odyssee. Nothomb zou Nothomb niet zijn als er bij de rondedans van haar schetsmatige personages uiteindelijk geen bloed vloeit.

De ontknoping van Luchtschepen komt er helaas nogal holderdebolder. Deze onderhoudende roman had beter verdiend dan dit gemakzuchtige slotakkoord.

Xander Uitgevers, 176 p., 20,99 euro. Vertaling Marijke Arijs.

Verberg tekst

Lezen en schrijven alsof je leven ervan afhangt: dat doet Amélie Nothomb al jaren. Als kleuter werd ze betoverd door Charles Perrault, de sprookjesschrijver die met een lichte toets de afschuwelijkste dingen vertelde. Later dook ze in de schatkist van de klassieken. Ze leerde spelen met het vuurwerk van woorden, ze herwerkte favoriete thema's tot ze haar eigen signatuur vond. Een dag niet geschreven is een dag niet geleefd, vindt ze, en dus komt ze jaarlijks met een roman op de proppen.

Zo'n Nothomb van een goed jaar, dat is een vertelling die sprankelt en verleidt. Gepresenteerd op een bedje van gothic, met excentrieke personages die wraak nemen op onderdrukkers. De lijdensweg en de schoonheid van de jeugd worden bezongen, de triomf van buitenbeentjes die afrekenen met middelmatigheid. Een Nothomb is ook een liefdesverklaring aan de taal.

Al die ingrediënten zitten in Luchtschepen, de oogst van 2020 en pas vertaald. En Nothomb zit er zelf ook in, vermomd als de letterenstudente Ange Daulnoy. Ange is negentien, een einzelgänger bezeten van literatuur. Ze zwerft door Brussel, hopend op een zielsverwant. Die komt uit de lucht vallen als een wisselagent haar inhuurt om zijn zestienjarige zoon bijles te geven.

Pie houdt van wapens en wiskunde, is dyslectisch en haat lezen. Ange gelooft niet in dyslexie. Ze ziet het als een teken van cultureel verval. 'We leefden in een idiote tijd waarin het als strijdig met de mensenrechten werd beschouwd om van een jongere te verlangen dat hij een hele roman las.' Dus lepelt ze Pie de klassieken op. Hij geneest van zijn dyslexie en vat zelfs een passie op voor de Ilias - tot vreugde van zijn vader.

Maar die vader blijkt een huistiran te zijn van het soort waar Kafka onder leed. En Pie's moeder is een domme gans. Tussen haat en minachting zit de jongen gevangen. Hij droomt van ontsnappen, van wegvliegen in een zeppelin. 'Sierlijke, geruisloze vliegende walvissen' noemt hij die luchtschepen. Helaas zijn ze ook fragiel en vatten ze makkelijk vuur. Een beetje zoals Pie, zal Ange ondervinden.

En literatuur kan bevrijdend zijn, maar wat als het een ongelukkige jongen op ideeën brengt? 'Bezing, godin, de wrok van Peleus' zoon Achilles', zo begint de Ilias. Wat als déze zoon ook wraak neemt op zijn onderdrukkers?

Dan krijgen we een spetterende finale. Toch als het een goed jaar is, want de mindere jaargangen hebben de neiging om te sputteren als nat vuurwerk. Met liefde voor literatuur, puberverdriet en een stel hatelijke bourgeois ouders had Nothomb een mooi scenario in handen, zéker als er nog een zeppelin over Brussel komt zweven. Maar in plaats van een spannende rollercoaster is de intrige hier zo vlak dat je erop kan rolschaatsen.

Wat blijft er dan over? Dat je ne sais quoi dat Nothomb altijd heeft. Stijl. Originele personages. Vaart. Dialogen die als pingpongballen heen en weer stuiteren, zodat dit boekje in een zucht uit is. Het is niet niks, maar je verwacht meer.

Vertaald door Marijke Arijs, Xander Uitgevers, 176 blz., 20,99 €. Oorspronkelijke titel: 'Les aérostats'.

Verberg tekst

Nothomb kruipt in de huid van Ange d’Aulnoy (ik-persoon), een 19-jarige Belgische studente filologie. Ze wordt gevraagd om leesles te geven aan Pie, een dyslectische 16-jarige middelbare scholier. Hij laat zich erop voorstaan dat hij nog nooit een boek heeft geopend. Hij minacht zijn moeder en haat zijn vader, die zeer rijk is. Ange laat Pie de macht van literatuur ontdekken via de Ilias en de Odyssée. Tijdens haar lessen worden ze door de vader via een spiegel geobserveerd. De titel verwijst naar de luchtvaart, waarvoor Pie een grote interesse heeft. (Liefdes)verhaal in vooral korte en sprankelende zinnen. Terugkerend thema bij de auteur zijn literatuur en de jeugd. Amélie Nothomb (1967) werd geboren in Japan uit Belgische ouders (haar vader is schrijver en ambassadeur) en leeft in Brussel en Parijs. Ontvanger van de Grand Prix du roman de l’Académie française voor Stupeur et tremblements in 1999. Dit is haar 29e roman, vertaling van 'Les aérostats : roman'* (2020). Vanaf ca. 16 jaar.